ผ้าสมัยประวัติศาสตร์ ตอนที่ 4 อาณาจักรสุโขทัย

อาณาจักรสุโขทัย (พุทธศตวรรษที่ 18-19) เมื่อประมาณปีพุทธศักราช 1792 กลุ่มคนไทยในบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำยม ซึ่งนำโดยพ่อขุนบางกลางหาวเจ้าเมืองบางยางกับพ่อขุนผาเมืองเจ้าเมืองราด ได้รวมกำลังการยึดอำนาจจากขอมสมาสโขนลำพง ประกาศเอกราชให้สุโขทัยเป็นอิสระจากขอมพ่อขุนบางกลางหาวได้เป็นกษัตริย์ทรงพระนามว่าพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ อาณาจักรสุโขทัยมีอำนาจสูงสุดในรัชสมัยของพ่อขุนรามคำแหงมหาราชได้แผ่อิทธิพลลงมาในคาบสมุทรมลายูรวมทั้งเมืองนครศรีธรรมราช มะละกาและยะโฮร์  เป็นหัวเมืองประเทศราชทางใต้ของสุโขทัย

มีบันทึกของเตียตักกวง ขุนนางจีนที่เดินทางมายังกรุงนครฐมพร้อมกับคณะทูตเมื่อปีพุทธศักราช 1839 ชมคนไทยว่าเย็บผ้า ปักผ้า เก่งกว่าชาวเขมรชาวเขมรได้ต้นหม่อนและตัวไหมจากไทยคนไทยเป็นผู้สอนชาวเขมรให้รู้จักเลี้ยงตัวไหมเมื่อก่อนหน้าคณะทูตไปยังกัมพูชาไม่นานและบันทึกของโจต้ากวน ในปีพุทธศักราช 1839 กล่าวว่า “ชาวเสียนใช้ไหมทอผ้าแพรบางๆ สีดำเป็นเครื่องนุ่งห่ม ผู้หญิงเสียนนั้นเย็บซุนเป็น” ในบันทึกยังกล่าวว่าผู้หญิงไทยชอบ “นุ่งผ้าทำด้วยด้ายห้าสี บ้างก็ใช้ไหมทอง ทอยกดอก เวลานุ่มจะยกชายผ้าให้สูงกว่าพื้นดินสองสามนิ้ว”  จากบันทึกดังกล่าวแสดงว่าคนไทยรู้จักปลูกต้นฝ้ายและต้นหม่อนสำหรับเลี้ยงตัวไหม เพื่อที่จะใช้ใยฝ้ายและใยไหมทอผ้าใช้เป็นเครื่องนุ่งห่มมานานแล้วใช้เครื่องนุ่งห่มสีดำผ้าด้ายห้าสีและผ้าไหมยกทองใช้ในวิถีชีวิตของชาวสุโขทัย นอกจากนี้ใช้ผ้าเป็นเครื่องนุงห่มแล้ว ยังใช้ผ้าประดับตกแต่งบ้านเรือน ทำหมอนฟูก ธงทิว สัปทน ม่านและถวายเป็นปัจจัยในการทำบุญกุศลแด่พระภิกษุ เช่น สบง สังฆาฏิ ผ้ารองพระไตรปิฎก ผ้าห่มองค์พระพุทธรูป นอกจากนี้ยังมีผ้าพื้นสีต่างๆ เช่น ผ้าแดง เขียว ขาว เหลือง ดำ เป็นต้น จึงอาจจะทอผ้าใช้เองในครัวเรือนไม่ได้ทอจำหน่าย ส่วนวัสดุที่ใช้มีทั้งฝ้ายและไหม ซึ่งผลิตได้เองหรืออาจสั่งซื้อจากจีนพม่าและอินเดีย เนื่องจากเมืองสุโขทัยเป็นสถานีการค้าบนเส้นทางการค้าข้ามคาบสมุทรระหว่างเมืองท่าที่อ่าวเมาะตะมะ กับเมืองในเขตที่ราบลุ่มแม่น้ำโขงตอนกลางซึ่งได้แก่ประเทศลาว

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชวินิจฉัยเกี่ยวกับการแต่งกายของชาวสุโขทัย ภายหลังจากทรงพิจารณาภาพปูนปั้นชามวัดโบราณบริเวณลุ่มน้ำเจ้าพระยาไหลเห็นว่าการแต่งกายและทรงผมของชาวสุโขทัยอาจได้รับอิทธิพลมาจากสมัยทราวดีคือการแต่งกายของชนชั้นสูงและสามัญชนจะคล้ายกันแตกต่างกันที่เนื้อผ้าซิ่นผ้าไหมและผ้าเบญจรงค์เป็นผ้าใช้สอยสำหรับชนชั้นสูงส่วนสามัญชนคงใช้ผ้าที่ทอจากเส้นใยที่ปลูกเองในท้องถิ่นในปลายพุทธศตวรรษที่ 18 เกิด เกิดอาณาจักรอยุธยาขึ้นตอนใต้ซึ่งจะมีผลกระทบต่อสุโขทัยทั้งทางด้านเศรษฐกิจและการเมืองจนทำให้อาณาจักรสุโขทัยเสื่อมอำนาจลงและถูกผนวกกับอาณาจักรอยุธยาในที่สุด

Tags: ผ้าทอพื้นบ้านภาคใต้